%0 Journal Article %T ارزیابی تحمل خشکی ژنوتیپ‌های امیدبخش پسته "جوکار1" و "جوکار2" در مقایسه با پایه‌های متداول بومی ایران %J علوم و فناوری پسته %I پژوهشکده پسته کشور- دانشگاه ولی عصر رفسنجان %Z 2538-3094 %A هاشمی نسب, حجت %A صداقتی, ناصر %A محمدی محمد آبادی, اکبر %A اسماعیل پور, علی %A پناهی, بهمن %A طاهری, اعظم %A اسماعیلی رنجبر, علی %A طالقانی, فاطمه %D 2020 %\ 08/22/2020 %V 5 %N 9 %P 89-116 %! ارزیابی تحمل خشکی ژنوتیپ‌های امیدبخش پسته "جوکار1" و "جوکار2" در مقایسه با پایه‌های متداول بومی ایران %K پایه %K پسته %K تحمل %K کم‌آبیاری %K مورفو-فیزیولوژیک %R %X پسته‎‎‎‎ (Pistacia vera L.) ‎‎‎‎یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی و اقلام صادراتی کشور می‌باشد که به تنهایی یک سوم از درآمدهای غیر ‏‏‏نفتی بخش کشاورزی ‏را به خود اختصاص داده است‎‎‎‎.‎‎‎‎‏ اگرچه پسته را به‌عنوان گیاهی سازگار با شرایط نامساعد محیطی می‌شناسند اما خشکی ‏‏‏و شوری از مهم‌ترین عوامل ‏کاهش عملکرد این طلای سبز ایران می‌باشند‎‎‎‎.‎‎‎‎‏ هدف از مطالعه حاضر ارزیابی ‏‏‏تحمل خشکی دو ژنوتیپ جدید با نام‌های‌ "جوکار1" و "جوکار2" در ‏مقایسه با ‏‏دو پایه متداول بومی کشور (بادامی زرند و قزوینی) که از تحمل خشکی مطلوبی برخوردار هستند، بود.‎‎ ‎‎در همین ‏راستا این دو ژنوتیپ امیدبخش به همراه دو پایه بادامی زرند و قزوینی طی دو سال متوالی 1397 و 1398 در قالب آزمایش‌ چندعاملی بر پایه طرح کاملاً ‏‏تصادفی در سه ‏سطح آبیاری مطلوب (دور ‏‏آبیاری 5 روز)، تنش متوسط (دور آبیاری 10 روز) و تنش شدید خشکی (دور آبیاری 15 روز) با پنج تکرار و پنج مشاهده در هر تکرار در لوله‌های پلیمری کشت و با کمک شاخص مورفو-فیزیولوژیک ارزیابی گردیدند. نتایج حاصل از اعمال تیمارهای آبیاری در سال اول و دوم اجرای آزمایش نشان داد که بین سطوح مختلف خشکی در تمامی صفات مورفو-فیزیولوژیک ارزیابی شده به استثنای درصد آب ساقه و تعداد انشعابات اصلی ریشه، اختلاف معنی‌داری مشاهده گردید. تحلیل صفات رویشی و فیزیولوژیک مرتبط با وضعیت آب در گیاه نشان داد که پایه جوکار2 در شرایط تنش خشکی متوسط و بادامی زرند و جوکار1 در شرایط مطلوب و تنش خشکی شدید به‌عنوان پایه‌های برتر با رشد رویشی مناسب و تحمل به خشکی بالاتر شناخته شدند. پایه جوکار2 در مراحل اولیه رشد در سال اول اجرای آزمایش حساسیت قابل توجهی نسبت به سه پایه دیگر نشان داد و رشد رویشی و سطح برگ آن نیز کاهش معنی‌داری یافت اما در سال دوم آزمایش این حساسیت کاهش یافت. ارزیابی شاخص‌های مورفولوژیک ریشه، طوقه و ساقه نیز تایید کننده برتری جوکار2 در شرایط تنش خشکی متوسط بود. اما بین چهار پایه مورد ارزیابی در شرایط آبیاری مطلوب و تنش شدید تفاوت قابل ملاحظه‌ای در صفات مذکور مشاهده نگردید. تجزیه خوشه‌ای پایه‌ها بر اساس صفات اندازه‌گیری شده نشان داد که در هر سه شرایط مطلوب و تنش خشکی متوسط و شدید دو پایه بادامی زرند و جوکار1 در یک زیرگروه قرار گرفتند که بیانگر قرابت نزدیک این دو پایه می‌باشد. ارزیابی سه شاخص یکنواختی، قدرت استقرار و زنده‌مانی در شرایط گلخانه و باغ حاکی از برتری سه پایه بادامی زرند، جوکار1 و قزوینی بود. قدرت استقرار و زنده‌مانی هر چهار پایه در شرایط باغ، مطلوب ارزیابی گردید و نهال خشک یا آسیب دیده‌ای مشاهده نشد. در این پژوهش با درنظر گرفتن جمیع معیارهای مورد ارزیابی می‌‌توان نتیجه گرفت که پایه جوکار1 در مقایسه با دو پایه بادامی زرند و قزوینی که از برترین‌ پایه‌های کشور محسوب می‌گردند و تحمل به خشکی آن‌ها در پژوهش‌های متعدد تایید گردیده است، تحمل به خشکی قابل قبولی نشان داده و از رشد رویشی بالاتری نیز برخوردار می‌باشد. پایه جوکار2 نیز در شرایط تنش خشکی متوسط از برتری قابل توجهی نسبت به سه پایه دیگر برخوردار بود اما یکنواختی و قدرت استقرار اولیه آن پس از جوانه‌زنی از سایر پایه‌ها پایین‌تر بود. نهایتاً در این پژوهش دو پایه بادامی زرند و جوکار1 به عنوان پایه‌های برتر انتخاب گردیده که از رشد رویشی، تحمل به خشکی، یکنواختی، قدرت استقرار و زنده‌مانی مطلوبی برخوردار بودند. %U https://pistachio.vru.ac.ir/article_119178_539702e81e4a5f1ce676bb4f43e242b2.pdf