%0 Journal Article %T بررسی تنوع ژنتیکی درختان نر موجود در یک جمعیت پسته وحشی سرخس به منظور شناسایی ژنوتیپ‌های گرده‌دهنده امید بخش %J علوم و فناوری پسته %I پژوهشکده پسته کشور- دانشگاه ولی عصر رفسنجان %Z 2538-3094 %A هاشمی نسب, حجت %A اسماعیل پور, علی %A شرافتی, عبدالحمید %A نیکویی دستجردی, محمد رضا %D 2019 %\ 08/23/2019 %V 4 %N 7 %P 59-75 %! بررسی تنوع ژنتیکی درختان نر موجود در یک جمعیت پسته وحشی سرخس به منظور شناسایی ژنوتیپ‌های گرده‌دهنده امید بخش %K پسته %K تنوع ژنتیکی %K گرده‌دهنده %K کلکسیون سرخس %K گل‌دهی %R %X ژرم‌پلاسم دست‌مایه اصلی اصلاح نباتات و از مهم‌ترین گنجینه‌های ملی هر کشوری است که حفاظت از آن به منزله حراست از ‏دارایی‌های ملی ‏محسوب می‌شود. ‎ ایران یکی از بزرگترین و بی‌نظیرترین جنگل‌های پسته خودروی سرخس (Pistacia vera L. var. Sarakhs) جهان را در دل ‏خود جای داده است که یک ‏ذخیره و منبع ژنتیکی ارزشمند محسوب می‌گردد. ‎به‌منظور شناسایی ژنوتیپ‌های گرده‌دهنده برتر پسته موجود در یک جمعیت متعلق به واریته سرخس، مطالعه‌ای در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 5 تکرار بر روی 188 ژنوتیپ نر به مدت 3 سال به اجرا در آمد. نتایج حاصل از ارزیابی اولیه صفات مورفو-فیزیولوژیک و فنولوژیک گل‌آذین نشان داد که گرده‌دهنده‌های مورد مطالعه در 33 گروه ژنوتیپی دسته‌بندی شدند. تجزیه واریانس داده‌ها حاکی از آن بود که بین ژنوتیپ‌های گرده‌دهنده منتخب در تمامی صفات اندازه‌گیری شده اختلاف معنی‌داری وجود داشت. طول دوره گل‌دهی ژنوتیپ‌های نر در این جمعیت برابر با 2/35 روز ثبت گردید که نشان از تنوع قابل توجه در بین گرده‌دهنده‌های سرخس می‌باشد. یافته‌ها نشان داد که به‌طور کلی ژنوتیپ‌های نر پسته وحشی سرخس از طول دوره گل‌دهی کوتاه‌تر، گل‌دهی دیر هنگام‌تر، اندازه گل‌آذین کوچک­تر و حجم دانه گرده کمتری نسبت به نرهای اهلی برخوردار بوده اما درصد جوانه‌زنی دانه گرده بالاتری داشتند. ارزیابی‌های نشان داد که از میان 33 ژنوتیپ منتخب، M5 علاوه بر توانایی تولید دانه گرده مطلوب، دارای هم‌پوشانی مناسبی با زمان گل‌دهی ارقام تجاری احمدآقایی، کله‌قوچی و اوحدی بود. در بین ژنوتیپ‌هایی که زمان گل‌دهی آنها با رقم اکبری هم‌پوشانی داشت، پنج ژنوتیپ M12، M13، M14، F4M و M106 به‌عنوان گرده‌دهنده‌های برتر برای این رقم تجاری انتخاب گردیدند. تحلیل خوشه‌ای صفات اندازه‌گیری شده بر مبنای مربعات فواصل اقلیدسی به روش Ward، 33 ژنوتیپ گرده‌دهنده‌ را در دو گروه اصلی و پنج زیرگروه تقسیم‌بندی نمود. ارزیابی‌های انجام شده به خوبی نشان داد که این کلکسیون به عنوان یک ژرم‌پلاسم ارزشمند، از تنوع و پتانسیل اصلاحی بالایی برخوردار بوده که می‌تواند در برنامه‌های به‌نژادی ارقام گرده‌دهنده مورد استفاده قرار گیرد. %U https://pistachio.vru.ac.ir/article_102665_761d6918a542e6fa19ea03087e3033f4.pdf